Bezpieczeństwo maszyn w kontekście norm EN ISO 13857 i EN ISO 13855

Zapewnienie bezpieczeństwa maszyn to jedno z najważniejszych zadań każdego przedsiębiorstwa. Odpowiednie zabezpieczenie stanowisk pracy nie tylko chroni zdrowie i życie pracowników, ale także wpływa na efektywność produkcji i zgodność z obowiązującymi przepisami. Normy EN ISO 13857 i EN ISO 13855 są jednymi z ważniejszych w procesie oceny ryzyka, przeprowadzania audytów bezpieczeństwa oraz spełnienia wymagań związanych ze znakiem CE i sporządzeniem deklaracji zgodności dla maszyn.

EN ISO 13857: Bezpieczeństwo maszyn — Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie do stref niebezpiecznych górnymi i dolnymi kończynami

Norma EN ISO 13857 określa minimalne odległości bezpieczeństwa, które mają na celu uniemożliwienie dostępu do stref niebezpiecznych poprzez sięganie rękami lub nogami. Uwzględnia ona różnorodność antropometryczną populacji, w tym różnice w wzroście, długości kończyn i zasięgu ruchu. Norma ta jest podstawowa w projektowaniu osłon i barier ochronnych, które są niezbędne w zabezpieczaniu maszyn przed przypadkowym lub nieautoryzowanym dostępem.

Najważniejsze Wymagania

Określenie minimalnych odległości: Norma podaje szczegółowe tabele i wykresy z wartościami minimalnych odległości, które muszą być zachowane między elementami maszyny a osłonami lub barierami.
Uwzględnienie pozycji ciała: Wymagania różnią się w zależności od pozycji pracownika (stojącej, siedzącej, pochylonej) oraz kierunku podejścia do maszyny (z przodu, z boku, od góry).
Stosowanie fizycznych barier: Zaleca się stosowanie stałych lub ruchomych osłon, takich jak ogrodzenia, pokrywy czy ekrany, które uniemożliwiają dostęp do stref niebezpiecznych.
Dostosowanie do specyfiki maszyny: Norma uwzględnia różne typy maszyn, co pozwala na dostosowanie odległości bezpieczeństwa do konkretnej aplikacji.

Przykład

W fabryce produkującej komponenty samochodowe zainstalowano roboty przemysłowe wykonujące spawanie. Aby zapewnić bezpieczeństwo pracowników i spełnić wymagania oceny ryzyka, zgodnie z normą EN ISO 13857 (oraz normą typu C – EN ISO 10218-2), zaprojektowano wygrodzenie o odpowiedniej wysokości i odległości od robota. Dzięki temu pracownicy nie mają możliwości sięgnięcia do strefy pracy robota, co minimalizuje ryzyko wypadku.

EN ISO 13855: Bezpieczeństwo maszyn — Pozycjonowanie urządzeń ochronnych w zależności od prędkości podejścia części ciała człowieka

Norma EN ISO 13855 skupia się na prawidłowym pozycjonowaniu urządzeń ochronnych, takich jak kurtyny świetlne, skanery laserowe, sterowanie oburęczne czy maty czułe na nacisk. Celem jest zapewnienie, że w momencie wykrycia obecności człowieka w strefie niebezpiecznej, maszyna zostanie zatrzymana zanim dojdzie do potencjalnego zagrożenia.

Najważniejsze Wymagania

Obliczanie odległości bezpieczeństwa (S): Norma dostarcza wzory matematyczne do obliczenia minimalnej odległości urządzenia ochronnego od strefy niebezpiecznej. Wzór podstawowy to:

S=(K×T)+C

gdzie:

- S – minimalna odległość bezpieczeństwa w milimetrach,
- K – stała prędkość podejścia ciała lub części ciała (zazwyczaj 1600 mm/s dla ruchu ręki),
- T – całkowity czas reakcji systemu (czas reakcji urządzenia ochronnego + czas zatrzymania maszyny),
- C – dodatkowa stała zależna od typu urządzenia ochronnego.
Uwzględnienie czasu zatrzymania maszyny: Dokładne zmierzenie czasu zatrzymania maszyny jest niezbędne dla prawidłowego obliczenia odległości bezpieczeństwa.
Dobór odpowiednich urządzeń: wybór urządzeń ochronnych musi być dostosowany do specyfiki maszyny, rodzaju zagrożeń oraz warunków środowiskowych.
Testowanie i weryfikacja: Regularne testowanie poprawności działania urządzeń ochronnych oraz weryfikacja ich pozycjonowania w ramach audytu bezpieczeństwa.

Przykład Zastosowania

Na linii produkcyjnej pakującej produkty spożywcze zainstalowano taśmociągi z owijarką. Aby zabezpieczyć pracowników przed niebezpiecznymi częściami maszyn, zainstalowano kurtyny świetlne przy wjeździe i wyjeździe paczek na taśmociągach. Zgodnie z normą EN ISO 13855, obliczono minimalną odległość kurtyn od stref niebezpiecznych, uwzględniając prędkość podejścia oraz czas reakcji systemu. Dzięki temu, w momencie naruszenia strefy detekcji, maszyna zatrzymuje się zanim pracownik dosięgnie strefę zagrożenia, co jest jedną ze składowych do uzyskania znaku CE i sporządzenia deklaracji zgodności dla maszyny.

Znaczenie norm w ocenie ryzyka i procesie certyfikacji dla maszyn

Ocena Ryzyka (audyt bezpieczeństwa)

Proces oceny ryzyka jest podstawowym elementem zapewnienia bezpieczeństwa maszyn. Polega on na identyfikacji potencjalnych zagrożeń, ocenie prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz skutków, a następnie na zastosowaniu odpowiednich środków redukcji ryzyka. Normy EN ISO 13857 i EN ISO 13855 dostarczają konkretnych wytycznych i narzędzi do zastosowania środków ochronnych.

Znak CE i Deklaracja Zgodności

Uzyskanie znaku CE jest obowiązkowe dla maszyn wprowadzanych na rynek Unii Europejskiej. Wymaga to:

Spełnienia wymagań dyrektywy maszynowej 2006/42/WE lub rozporządzenia 2023/1230.
Przeprowadzenia oceny zgodności: Weryfikacja czy maszyna spełnia wszystkie mające zastosowanie normy zharmonizowane.
Sporządzenia deklaracji zgodności: Oficjalny dokument potwierdzający, że maszyna spełnia wszystkie wymagania i jest bezpieczna w użytkowaniu.

Normy EN ISO 13857 i EN ISO 13855 są często cytowane w deklaracji zgodności jako dowód spełnienia wymagań bezpieczeństwa.

Podsumowanie

Każda maszynowa musi przejść proces oceny ryzyka. Normy EN ISO 13857 i EN ISO 13855 stanowią niezbędne narzędzia w tym zakresie, dostarczając wytycznych do prawidłowego projektowania maszyn.

Ich stosowanie jest nie tylko wymogiem prawnym w kontekście dyrektywy maszynowej 2006/42/WE i rozporządzenia 2023/1230, ale także dobrą praktyką inżynierską. Pomagają w przeprowadzeniu rzetelnej oceny ryzyka (audytu bezpieczeństwa), a także w procesie uzyskania znaku CE i sporządzenia deklaracji zgodności.

Jeśli potrzebujesz profesjonalnego wsparcia w zakresie bezpieczeństwa maszyn, oceny ryzyka, audytu bezpieczeństwa, pomiarach dobiegu zgodnie z EN ISO 13855, czy procesie certyfikacji, nasz zespół ekspertów jest do Twojej dyspozycji. Pomożemy Ci zapewnić, że Twoje maszyny spełnią najwyższe wymagania bezpieczeństwa.